Bitwa Warszawska 1920 - historia zapisana w dokumentach

 

[Bitwa warszawska, śmierć księdza Ignacego Skorupki] : [Fotografia obrazu] (Polona.pl) 

 

Odbudowa państwowości polskiej: najważniejsze dokumenty 1912 – styczeń 1924. ukazała się w 1924 roku. 
Autor aktywnie zajmował się dokumentacją procesu powstania II Rzeczpospolitej. Wcześniej, w 1920 r. opublikował część materiału jako „Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego”, obejmujący wydarzenia do końca 1919 (kończył się uchwałą sejmową z 20 lutego 1919 roku, tak zwaną „małą konstytucją”). Pracę nad kolejnymi źródłami przerwało powołanie Kumanieckiego na urząd Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po powrocie na uniwersytet autor dokończył pracę i zamieścił w prezentowanym wydaniu dokumentację, aż do początku 1924, uzupełniając wcześniejsze zestawienie.

 

 

 

Kazimierz Władysław Kumaniecki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prawnik, myśliciel polityczny, specjalista w dziedzinie prawa administracyjnego, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Juliana Nowaka (1922). Walczył w I wojnie światowej. Podczas okupacji niemieckiej pozostał w Krakowie. Uniknął aresztowania razem z innymi profesorami UJ podczas Sonderaktion Krakau 6 listopada 1939.  

 

Prezentowana książka z naszych zbiorów, to kompleksowy zestaw dokumentów źródłowych ilustrujący proces odbudowy i kształtowania niepodległego państwa polskiego. Stanowi nieocenione źródło dla badaczy procesu niepodległościowego i pierwszych lat II RP. 

 

We wstępie autor podaje trzy główne źródła tekstów. Są to: gazeta urzędowa „Monitor Polski” wychodząca w Warszawie, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego” - do 8 listopada 1918 r., a od 29 listopada wydawany jako „Dziennik Praw Państwa Polskiego” (od lipca 1919 „Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej”) oraz „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. Ponadto autor czerpał z roczników prasy codziennej.
Książka zawiera: odezwy, memoriały, manifesty i orędzia środowisk politycznych, traktaty pokojowe i postanowienia Rady Ambasadorów (granice państw), plebiscyty i noty dyplomatyczne, małą konstytucje, marcową konstytucja z 1921 r., ordynacje wyborcze, ustawy dotyczące systemu bankowego, monetarnego, administracji wojewódzkiej, Banku Polski itd.

 

 

Pośród tych wszystkich źródeł zamieścił Kumaniecki również dokumenty dotyczące wojny polsko- bolszewickiej oraz Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Książka zawiera dokumenty kluczowe dla zrozumienia Bitwy Warszawskiej: odezwy, rozkazy, noty dyplomatyczne oraz kronikę działań wojskowych i politycznych. 
Bitwa trwała od 13 do 25 sierpnia 1920, a przełom nastąpił ok. 14–15 sierpnia przy walkach nad Wieprzem i pod Ossowem. Określana jako „Cud nad Wisłą” i uznawana za osiemnastą decydującą bitwę w historii świata, zabezpieczającą Europę Zachodnią przed bolszewicką ekspansją. 

 

Na podstawie dokumentów można szczegółowo odtworzyć co wtedy działo się w naszym, dopiero co, niepodległym kraju i dyplomacji. Książka obejmuje cały proces od ogłoszenia konfliktu, przez kluczowe momenty jak bitwa pod Ossowem i Radzyminem, po działania dyplomatyczne i organizacyjne. Są tam noty i odezwy rządowe i wojskowe z 1920 roku — dokumenty mobilizacyjne, komunikaty o stanie frontu, depesze z Dowództwa Naczelnego Wodza, materiały dotyczące strategicznych działań — rozkazy operacyjne, plany manewru nad Wieprzem, dekret o powołaniu armii ochotniczej, relacje polityczne i propagandowe — odezwy parlamentarne, memorandum rządu do mocarstw zachodnich, oświadczenia o znaczeniu zwycięstwa, traktaty i noty dyplomatyczne, np. relacje dotyczące plebiscytów i umacniania granic po wojnie.

 

 

 

Zapraszam do zapoznania się z tak bogatym materiałem źródłowym. Myślę, że to lektura nie tylko dla historyków – to fascynująca kronika narodzin wolnej Polski i czasów wojny polsko-bolszewickiej. Kumaniecki oddaje głos ówczesnym przywódcom, politykom, urzędnikom i żołnierzom. Ich słowa budują wyjątkowy obraz kraju, który dopiero się tworzył i zmagał z nowymi wyzwaniami.